14 C Nedir?
Karbonun 7 izotopu bulunmaktadır: ikisi,12 C ve 13 C, sabittir ve bunlar sırasıyla doğada bulunan karbonun yaklaşık %99 ve %1 ini oluşturmaktadır. Eser miktarda bulunun diğer izotoplar radyoaktiftir: Zamanla bozunurlar.
Radyoaktif 14 C, kozmik ışıldamanın sıkıştırmasıyla yüksek atmosferdeki azottan meydana gelir. Üretim ve bozunum arasında oluşan denge atmosferdeki 14 C yoğunluğunu belirler.
Canlılar karbonları dış çevreyle olan alışverişleriyle emerler. Canlıların 14 C oranları atmosferinkine eşittir. Fakat canlılar öldüklerinde 14 C’nin doğal bozunumu yeni alımlarla karşılanamaz: 14 C oranı üslü bir biçimde, 5726 yıllık yarı hayatla azalır. Böylelikle, 5726 yıl önce ölmüş bir bitki başlangıç yoğunluğunun sadece %50’sini barındırır, 5726 yıllık bir başka periyotta da kalanın %50 si yani %25 i daha azalır.
Tarihleme metodunun yöntemi
Eğer 14 C nin zamanda ve uzayda sabit kaldığını kabul edersek fosilleşmiş organik maddeler depolarında 14 C nin sabit dozajı sayesinde ölümlerinin tarihlerini bildirebilirler. Bu teknik bize -50000e kadar 14C li yıllar halinde ifade edilen bir yaşa ulaşmayı sağlar. Bu teknik kemiklerde, kıllarda, kâğıtta, kömürde bataklık ve odun eşantiyonlarında kullanılabilir.
14 C Tarihi
Uzmanlaşmış bir laboratuar tarafından gerçekleştirilmiş bir dozajın sonucu şu şekilde ifade edilir:
Tarih ± σ BP (örnek: : 2530 ± 50 BP)
Burada BP= “before present”ın kısaltılmış halidir. “ Şimdiki” zaman 01.01.1950 ye sabitlenmiştir.
σ = Ayrım-tip
Bir tarihleme her zaman, bu zamanın belirsizliğinden dolayı, bir güven aralığı belirtir. İhtimaller şu şekildedir :
- Radyokarbon yaşı -σ ile +σ arasında ise %68
- -2σ ile +2σ arasında ise %95
- -3σ ile +3σ arasında ise %99
Dengelenmiş tarih
Aslında zaman boyunca 14 C yoğunluğu sabit değildir. ( Güneş aktivitelerinde değişiklikler, Atmosferle büyük karbon rezervleri (okyanus vb.) arasındaki alışverişin değişken akımı,..)
Geçtiğimiz 11000 yıl boyunca atmosferdeki 14 C yoğunluğunun değişimi:
Üslü basit azalmayla elde edilen 14 C yaşı düzeltilmelidir çünkü bu yaş takvim yıllarına uymamaktadır. Diğer tarihleme metotları temel alınarak Güneş takviminde doğru bir 14 C yaşı veren denge eğrilerine ulaşılabilir.
Bu şekilde dengelenmiş tarihler “cal” ifadesini de taşırlar. Örnek: 2530cal. BP
Dengelenmiş tarihler çoğunlukla 0 yılına göre ifade edilir:
Cal. BC= before Christus = Milattan önce
Cal. AD= Anno domini = Milattan sonra
Buna ek olarak güven aralığı da Güneş yıllarına göre tekrar hesaplanır.
Örnek:
2200 ± 70 BP >>>> cal BP 2350 den cal BP 2000’e (güven aralığı %95)
2200 ± 70 BP >>>> Cal BC 400 den cal BC 50’ye (güven aralığı %95)
